Những lầm tưởng phổ biến nhất về xe tự hành: Sự thật đằng sau các tiêu đề giật gân

Xin chào quý độc giả thân mến của XecoV.com!

Đã bao giờ bạn xem một bộ phim Hollywood, thấy tài tử Chris Hemsworth ung dung đọc sách trong khi chiếc Audi của anh ta tự lướt đi trên xa lộ, và thầm nghĩ: “Chà, tương lai đây rồi!”? Hay gần đây, bạn lại giật mình thon thót với một dòng tít báo: “KINH HOÀNG: Xe tự lái ‘nổi điên’ gây tai nạn liên hoàn!”?

Vậy chúng ta đã thực sự sống trong tương lai đó chưa? Hay chúng ta chỉ đang bị “nhiễu sóng” bởi những lời tung hô bay tận mây xanh và cả những nỗi sợ hãi vô căn cứ được bơm phồng bởi truyền thông?

Hôm nay, hãy cùng tôi, một người đã “ăn dầm nằm dề” với công nghệ này, pha một ấm trà đặc, ngồi xuống và “bóc trần” 10 lầm tưởng tai hại nhất, trả lại sự thật vốn có cho một trong những công nghệ hấp dẫn nhất thế kỷ 21.

Kiến thức vỡ lòng: 6 cấp độ “tiến hóa” của xe tự hành (SAE Levels) phiên bản cực đời

Trước khi “ra trận”, chúng ta cần trang bị vũ khí. Kiến thức về 6 cấp độ tự hành của Hiệp hội Kỹ sư Ô tô (SAE) chính là “vũ khí” tối thượng để phá tan mọi lầm tưởng. Hãy quên những định nghĩa khô khan đi, đây là phiên bản XecoV:

• Cấp 0 (Level 0): Tự thân vận động. Đây chính là chiếc xe của 99% chúng ta. Bạn là “sếp tổng” kiêm “nhân viên quèn”.
• Cấp 1 (Level 1): Trợ lý “chạy việc vặt”. Xe giúp bạn một việc duy nhất: giữ ga HOẶC giữ làn.
• Cấp 2 (Level 2): “Phó phòng” đa năng. Phổ biến nhất hiện nay. Xe làm nhiều việc cùng lúc (giữ làn + bám theo xe trước). Nhưng “phó phòng” vẫn cần “sếp tổng” (là bạn) giám sát liên tục.
• Cấp 3 (Level 3): “Trưởng phòng” được ủy quyền. Xe tự xử lý hoàn toàn trong điều kiện lý tưởng. “Sếp” có thể lơ là, nhưng phải sẵn sàng nắm quyền ngay khi được yêu cầu.
• Cấp 4 (Level 4): “Giám đốc chi nhánh”. Xe tự lái hoàn toàn trong một khu vực địa lý nhất định. Ra khỏi khu vực đó, nó sẽ “bàn giao” lại cho bạn.
• Cấp 5 (Level 5): “CEO Toàn cầu”. Vị thánh trong làng xe. Tự đi khắp mọi nơi, mọi điều kiện, không cần vô lăng. Đây là giấc mơ của Hollywood.

Giờ thì, khi đã có trong tay “bảo bối” này, hãy cùng nhau đi “diệt” các huyền thoại.

Giải mã 10 “huyền thoại”

LẦM TƯỞNG #1: XE TỰ HÀNH LÀ HOÀN HẢO, SẼ KHÔNG BAO GIỜ GÂY TAI NẠN

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Mục tiêu là an toàn hơn con người, không phải hoàn hảo tuyệt đối. Máy móc không mệt mỏi, say xỉn, hay nhắn tin như con người. Tuy nhiên, công nghệ vẫn có giới hạn và các vụ tai nạn thường xảy ra do người lái lạm dụng hệ thống Cấp 2, coi nó như Cấp 4.
• XECOV: Kỳ vọng xe tự hành không bao giờ va chạm cũng giống như kỳ vọng một siêu đầu bếp không bao giờ làm cháy một lát bánh mì. Có thể, nhưng đừng đặt cược cả gia tài vào nó.

LẦM TƯỞNG #2: TÔI CÓ THỂ MUA MỘT CHIẾC XE “TỰ LÁI HOÀN TOÀN” NGAY HÔM NAY

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): KHÔNG. Những gì bạn có thể mua hôm nay, dù được quảng cáo với cái tên mỹ miều như “Autopilot”, về bản chất vẫn là hệ thống Hỗ trợ lái tiên tiến (ADAS) ở Cấp độ 2. Chúng đòi hỏi sự giám sát liên tục của bạn.
• XECOV: Gọi các hệ thống ADAS hiện tại là “tự lái hoàn toàn” cũng giống như gọi một chiếc máy bay giấy là một chiếc Boeing 787. Cả hai đều bay, nhưng ở hai đẳng cấp hoàn toàn khác nhau.

LẦM TƯỞNG #3: XE TỰ HÀNH SẼ LẬP TỨC CƯỚP HẾT VIỆC LÀM CỦA TÀI XẾ

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Quá trình chuyển đổi sẽ diễn ra trong nhiều thập kỷ, không phải một sớm một chiều. Các rào cản về chi phí, pháp lý, cơ sở hạ tầng là cực lớn. Sẽ có những công việc mới được tạo ra song song.
• XECOV: Lo xe tự hành cướp việc của tài xế ngay ngày mai cũng giống như lo robot sẽ giành suất phở sáng của bạn. Nó có thể sẽ xảy ra, nhưng chắc chắn không phải trong bữa sáng ngày mai đâu.

LẦM TƯỞNG #4: XE TỰ HÀNH DỄ DÀNG BỊ HACKER TẤN CÔNG VÀ GÂY RA CẢNH HỖN LOẠN

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Rủi ro là có thật, nhưng phim ảnh đã cường điệu hóa nó. An ninh mạng là ưu tiên hàng tỷ đô của ngành này. Việc hack một chiếc xe hiện đại là vô cùng khó khăn.
• XECOV: Hack một chiếc xe tự hành hiện đại không phải là việc “cắm USB vào là xong” như trong phim. Nó giống như cố gắng đột nhập vào Lầu Năm Góc chỉ với một chiếc kẹp giấy.

LẦM TƯỞNG #5: XE TỰ HÀNH SẼ “BÓ TAY” TRƯỚC GIAO THÔNG HỖN LOẠN Ở VIỆT NAM

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Đây là lầm tưởng… có cơ sở nhất và là thách thức “trùm cuối”. Giao thông “đặc sản” Việt Nam là một bài toán siêu khó. Tuy nhiên, công nghệ không ngừng cải tiến để giải quyết bài toán này, dù sẽ cần một thời gian rất dài.
• XECOV: Cho một chiếc xe tự hành Cấp 4 của Mỹ chạy giờ cao điểm ở ngã tư Sở cũng giống như bắt một du khách nói tiếng Anh đi thi Trạng Nguyên. Về lý thuyết thì có thể, nhưng thực tế thì… chúc may mắn!

LẦM TƯỞNG #6: XE TỰ HÀNH SẼ PHẢI “CHỌN CÁI CHẾT” TRONG CÁC TÌNH HUỐNG LƯỠNG NAN VỀ ĐẠO ĐỨC

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): “Bài toán chiếc xe đẩy” (Trolley Problem) là một chủ đề triết học hấp dẫn, nhưng trong thực tế, các kỹ sư tập trung 99.99% nỗ lực vào việc phòng tránh tai nạn, chứ không phải lựa chọn đối tượng để đâm. Với tốc độ xử lý nhanh hơn con người hàng nghìn lần, mục tiêu của xe là phanh, đánh lái, và giảm thiểu thiệt hại tối đa, chứ không phải ngồi “cân nhắc” xem nên hy sinh ai.
• XECOV: Bắt một chiếc xe tự hành giải quyết “bài toán đạo đức” cũng giống như hỏi một chiếc máy tính “Ý nghĩa của cuộc sống là gì?”. Nó sẽ tập trung vào nhiệm vụ chính là… không bị treo, thay vì suy tư về triết học.

LẦM TƯỞNG #7: XE TỰ HÀNH NÀO CŨNG LÀ XE ĐIỆN (VÀ NGƯỢC LẠI)

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Đây là sự nhầm lẫn phổ biến. Xe điện (EV) liên quan đến hệ truyền động, còn xe tự hành (AV) liên quan đến hệ thống điều khiển. Chúng thường đi đôi với nhau vì hệ thống điện của EV dễ tích hợp và cung cấp năng lượng cho các máy tính phức tạp. Nhưng hoàn toàn có thể có xe xăng Cấp 3, và chắc chắn có hàng triệu xe điện Cấp 0-1-2.
• XECOV: Gộp chung xe tự hành và xe điện làm một cũng giống như nói rằng ai dùng smartphone thì đều phải là game thủ. Có liên quan đấy, nhưng chắc chắn không phải là một.

LẦM TƯỞNG #8: CÔNG NGHỆ TỰ HÀNH CHỈ CẦN VÀI CÁI CAMERA LÀ ĐỦ

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Một chiếc xe tự hành thực thụ là “siêu máy tính có bánh xe”. Nó kết hợp một dàn “giác quan” đắt tiền: Camera (nhìn màu sắc), Radar (nhìn xuyên mưa/sương mù, đo tốc độ), và Lidar (tạo bản đồ 3D siêu chính xác bằng laser). Tất cả được tổng hợp và xử lý bởi một bộ não AI mạnh đến mức có thể làm nóng cả cabin.
• XECOV: Nói xe tự hành chỉ cần camera cũng giống như nói một dàn nhạc giao hưởng chỉ cần một cây sáo và một cái trống. Bạn sẽ bỏ lỡ toàn bộ sự hùng vĩ và phức tạp của bản giao hưởng đó.

LẦM TƯỞNG #9: XE TỰ HÀNH SẼ CƯỚP ĐI NIỀM VUI CẦM LÁI

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Ngược lại thì đúng hơn! Xe tự hành sẽ giải phóng bạn khỏi những phần nhàm chán nhất của việc lái xe: kẹt xe hàng giờ, bò từng mét trên cao tốc… Nó trả lại cho bạn thời gian để nghe podcast, làm việc, hoặc đơn giản là ngắm cảnh. Khi bạn muốn tận hưởng cảm giác lái trên một cung đường đèo đẹp, bạn chỉ cần chuyển sang chế độ thủ công.
• XECOV: Xe tự hành không giết chết niềm vui lái xe, nó giống như một đầu bếp riêng. Bạn vẫn có thể tự vào bếp nấu những món mình yêu thích cuối tuần, nhưng những bữa ăn hàng ngày nhàm chán thì cứ để “đầu bếp” lo.

LẦM TƯỞNG #10: XE TỰ HÀNH SẼ GIẢI QUYẾT NGAY LẬP TỨC VẤN ĐỀ KẸT XE

• SỰ THẬT ĐẮNG LÒNG (NHƯNG CẦN THIẾT): Đây là một lợi ích dài hạn, không phải là liều thuốc tiên. Khi phần lớn xe trên đường là xe tự hành và có thể “nói chuyện” với nhau (V2V), chúng sẽ tạo ra một dòng chảy giao thông mượt mà. Nhưng trong giai đoạn chuyển tiếp, sự hỗn hợp giữa tài xế con người “khó đoán” và xe tự hành “thận trọng” có thể chưa cải thiện được gì nhiều. Thậm chí, khi việc đi lại quá dễ dàng, người ta có thể đi nhiều hơn và lại gây kẹt xe.
• XECOV: Kỳ vọng xe tự hành giải quyết ngay nạn kẹt xe cũng giống như tin rằng việc xây thêm một làn đường sẽ chấm dứt tắc đường mãi mãi. Ban đầu có vẻ hiệu quả, nhưng rồi mọi người sẽ lại đổ ra đường và lấp đầy nó mà thôi.

Lời kết: Tỉnh táo giữa “cơn bão” công nghệ

Vậy là chúng ta đã cùng nhau đi qua 10 “huyền thoại” phổ biến nhất. Rõ ràng, xe tự hành không phải là phép màu toàn năng như phim ảnh, cũng chẳng phải “kẻ hủy diệt” đáng sợ như báo lá cải giật tít.

Nó là một công nghệ đột phá, một “đứa trẻ” thiên tài đang trong quá trình trưởng thành, với vô vàn tiềm năng và cũng không ít thách thức.

Lời khuyên của XecoV dành cho bạn? Hãy là một người tiêu dùng và một người quan sát thông thái. Hãy tìm hiểu kỹ công nghệ trên chiếc xe của mình, đừng mù quáng tin vào quảng cáo, và quan trọng nhất: hãy luôn hiểu rõ giới hạn của nó và vai trò của chính bạn sau vô lăng.

Vậy, thay vì hỏi “Khi nào xe tự hành sẽ chiếm lĩnh thế giới?”, có lẽ câu hỏi đúng hơn là: “Chúng ta đã sẵn sàng để trở thành những người đồng hành thông minh cùng chúng hay chưa?”