Tương lai xe tự hành Cấp 4/5: Giấc mơ còn bao xa?

Lời hứa “Năm sau” và thực tại

Năm này qua năm khác, chúng ta được nghe các CEO công nghệ hàng đầu thế giới hứa hẹn: “Chỉ năm sau thôi, xe tự hành hoàn toàn sẽ ra mắt”. Nhưng rồi “năm sau” lại đến, và vô lăng vẫn hiện diện sừng sững trước mặt chúng ta. Phải chăng đây là một lời hứa viển vông? Hay chúng ta đang ở rất gần một bước ngoặt lịch sử mà không nhận ra?

“Là những người đã theo dõi sát sao ngành công nghiệp này trong nhiều năm, XecoV tin rằng vấn đề nằm ở chỗ chúng ta đang hỏi sai câu hỏi. Câu hỏi đúng không phải là ‘Khi nào?’, mà phải là: Xe tự hành Cấp 4/5 sẽ xuất hiện ở đâu và dưới hình thức nào đầu tiên? Hãy cùng chúng tôi vẽ nên một bản đồ lộ trình thực tế cho tương lai, một tương lai sẽ đến từ từ, chứ không phải là một cú nổ lớn.”

“Chinh phục đỉnh Everest”: Tại sao 1% cuối cùng lại khó nhất?

Để hiểu tại sao lộ trình lại kéo dài, chúng ta cần tổng hợp lại những rào cản khổng lồ mà series “Nhập môn xe tự hành” đã phân tích. Việc phát triển xe tự hành cũng giống như chinh phục đỉnh Everest, 99% quãng đường đầu tiên tuy gian nan nhưng có thể dự tính được, 1% cuối cùng mới là nơi chứa đựng những thử thách chết người và khó lường nhất.

1. Vách đá Công nghệ – Thử thách của “Bốn số Chín”: Việc đạt độ tin cậy 99% là tương đối dễ. Nhưng để an toàn tuyệt đối, một hệ thống xe tự hành cần độ tin cậy ở mức 99,9999% (“four nines” reliability) hoặc hơn. Việc giải quyết cái “đuôi dài” (long tail) của hàng triệu tình huống hy hữu (edge case) siêu hiếm chính là vách đá dựng đứng cuối cùng mà các kỹ sư đang phải đối mặt.
2. Bão tuyết Thực tại – Thời tiết & Giao thông hỗn loạn: Công nghệ cảm biến vẫn gặp khó khăn lớn trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như mưa bão, tuyết dày hay sương mù. Và quan trọng hơn, sự phức tạp, khó đoán của giao thông hỗn hợp tại nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là Việt Nam, là một bài toán cực khó. “Việc chinh phục một xa lộ 6 làn ở Arizona, theo XecoV, dễ hơn gấp trăm lần việc xử lý một vòng xuyến ở ngã tư Sở, Hà Nội vào giờ cao điểm.”
3. Gánh nặng Chi phí & Pháp lý: Như chúng ta đã phân tích, chi phí phần cứng và R&D vẫn còn quá cao để trang bị cho xe cá nhân một cách đại trà. Song song đó, hành lang pháp lý cho việc ai chịu trách nhiệm khi AI gây tai nạn vẫn đang trong quá trình xây dựng, tạo ra sự không chắc chắn cho việc triển khai hàng loạt.

Lộ trình thực tế – Sự lan tỏa của một hạ tầng mới

Vì những thách thức trên, xe tự hành sẽ không xuất hiện đồng loạt. Nó sẽ lan tỏa như một dịch vụ hạ tầng mới, giống như điện thoại di động hay Internet, bắt đầu từ những “ốc đảo” nhỏ và dần kết nối lại với nhau.

Giai đoạn 1: Các “Ốc đảo” tự hành (Hiện tại – 2030)

• Ở đâu? Công nghệ sẽ được triển khai đầu tiên tại các khu vực được kiểm soát chặt chẽ (geofenced), có bản đồ HD siêu chi tiết, thời tiết phần lớn thuận lợi, và giao thông tương đối có trật tự. Ví dụ thực tế là trung tâm thành phố Phoenix và San Francisco (Mỹ). Trong tương lai không xa ở Việt Nam, đó có thể là các khu đô thị mới, được quy hoạch bài bản như Phú Mỹ Hưng, Vinhomes Grand Park, hoặc các khu du lịch khép kín.
• Ứng dụng gì? Robotaxi Cấp 4 hoạt động trong khu vực giới hạn và Xe tải tự hành Cấp 4 chạy trên các tuyến cao tốc cố định giữa hai trung tâm logistics.
• Nhận định của XecoV: “Đây là giai đoạn ‘Internet quay số’. Tốc độ phát triển có vẻ còn chậm, phạm vi còn rất hẹp, nhưng nó là bước đi tối quan trọng để chứng minh rằng công nghệ đã hoạt động trong thế giới thực. XecoV dự báo bạn sẽ có thể trải nghiệm một chuyến robotaxi trong các khu vực được quy hoạch này ở các nước tiên tiến trong vòng 5 năm tới.”

Giai đoạn 2: Mở rộng mạng lưới (2030 – 2040)

• Ở đâu? Các “ốc đảo” bắt đầu được kết nối với nhau bằng các hành lang tự hành (ví dụ: các tuyến cao tốc). Công nghệ sẽ phủ sóng gần như toàn bộ các thành phố lớn và các tuyến đường huyết mạch.
• Ứng dụng gì? Dịch vụ robotaxi trở nên phổ biến và là một lựa chọn di chuyển đáng tin cậy trong nội đô. Xe tải tự hành đảm nhận phần lớn việc vận chuyển hàng hóa đường dài. Đặc biệt, đây là giai đoạn bắt đầu xuất hiện các dòng xe cá nhân bán ra thị trường có tính năng tự hành Cấp 4 có điều kiện (tự lái hoàn toàn trên cao tốc và trong các thành phố đã được lập bản đồ chi tiết).
• Nhận định của XecoV: “Đây là giai đoạn ‘Internet băng thông rộng’. Công nghệ nhanh hơn, phủ sóng rộng hơn, và bắt đầu trở thành một phần không thể thiếu, đáng tin cậy của cuộc sống đô thị hiện đại.”

Giai đoạn 3: Phổ cập (Sau 2040 – ?)

• Ở đâu? Gần như mọi nơi, từ các thành phố lớn đến các vùng nông thôn, đường đèo núi. Đây là lúc chúng ta thực sự nói về Cấp độ 5.
• Nhận định của XecoV: “Phải thẳng thắn thừa nhận rằng Cấp độ 5 thực sự – một chiếc xe có thể đi từ trung tâm Sài Gòn đến một bản làng ở Mù Cang Chải trong mọi điều kiện thời tiết – vẫn là một viễn cảnh rất xa, có thể mất thêm nhiều thập kỷ nữa. Thách thức về hạ tầng cơ sở, chất lượng đường sá, và sự đa dạng vô tận của môi trường là một bài toán cực kỳ lớn.”

Việt Nam sẽ “nhập cuộc” như thế nào?

Với bối cảnh đặc thù, Việt Nam có thể sẽ không đi theo con đường của Mỹ hay châu Âu.

• Cơ hội: XecoV tin rằng Việt Nam có thể sẽ “nhảy cóc”, áp dụng xe tự hành trong các lĩnh vực B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp) có hiệu quả kinh tế cao và môi trường hoạt động được kiểm soát trước tiên. Đó là: xe bus tự hành trong các khu đô thị lớn, khu du lịch; xe tự hành chuyên chở trong các nhà máy, khu công nghiệp; và đặc biệt là xe container tự hành trong các cảng biển lớn như Cát Lái để tối ưu hóa logistics.
• Thách thức: Giao thông hỗn hợp với mật độ xe máy, xe ba gác và người đi bộ dày đặc vẫn là rào cản lớn nhất cho việc triển khai robotaxi Cấp 4 một cách an toàn và hiệu quả trong các khu vực nội đô cũ như Quận 1 (TP.HCM) hay phố cổ Hà Nội trong tương lai gần.

Cuộc cách mạng sẽ không được truyền hình trực tiếp

Vậy, giấc mơ xe tự hành còn bao xa? Lộ trình trên cho thấy nó sẽ đến một cách từ từ, theo từng giai đoạn, từng khu vực, chứ không phải là một sự kiện “bùng nổ” diễn ra đồng loạt trên toàn thế giới. Chúng ta sẽ không thức dậy vào một buổi sáng và thấy mọi chiếc xe đều không có người lái.

Thay vì tiếp tục chờ đợi một “ngày phán xét” cho chiếc vô lăng, chúng ta nên quan sát sự thay đổi đang âm thầm diễn ra xung quanh.

“Vậy, giấc mơ xe tự hành còn bao xa? Câu trả lời là nó không nằm ở một ‘điểm đến’ trong tương lai, mà nó là một ‘hành trình’ đang diễn ra từng ngày. Nó hiện diện trong những chiếc Waymo ở Phoenix, trong những xe tải tự hành ở Texas. Theo XecoV, chúng ta không nên chờ đợi một buổi bình minh mà mọi chiếc xe đều không có người lái. Thay vào đó, hãy quan sát cách công nghệ này len lỏi, trưởng thành và dần thay đổi thế giới của chúng ta, từng thành phố, từng con đường, từng ứng dụng một. Cuộc cách mạng sẽ không được truyền hình trực tiếp, nó sẽ đến một cách từ từ, và rồi đột nhiên trở thành tất yếu.”