Mercedes-Benz DRIVE PILOT: Chân dung ‘Phi công’ đầu tiên được cấp chứng nhận Tự hành Cấp độ 3

Khi Rùa Đức vượt Thỏ Mỹ: Phân tích chiến lược ‘chậm mà chắc’ đã giúp Mercedes làm nên lịch sử.

1: Một bước tiến nhỏ cho chiếc xe, một bước nhảy vọt cho ngành công nghiệp

Trong suốt thập kỷ qua, cuộc đua xe tự hành đã trở thành một sân khấu đầy ắp những lời hứa hẹn táo bạo và những thuật ngữ marketing gây tranh cãi. Chúng ta đã nghe quá nhiều về “Tự lái Hoàn toàn” (Full Self-Driving), về những tương lai robotaxi không tưởng, về một thế giới không cần vô lăng. Nhưng phần lớn những điều đó vẫn chỉ tồn tại dưới dạng các chương trình thử nghiệm beta, các video trình diễn ấn tượng, và quan trọng nhất, đi kèm một dòng chữ nhỏ luôn nhắc nhở: “Người lái phải luôn chịu trách nhiệm.”

Và rồi, trong khi cả thế giới công nghệ còn đang tranh cãi nảy lửa về định nghĩa thực sự của “tự lái”, thì vào cuối năm 2021, một hãng xe sang Đức với lịch sử hơn một thế kỷ đã lặng lẽ làm nên lịch sử. Mercedes-Benz không hứa hẹn về một tương lai xa vời. Họ bước đến trước các nhà quản lý khắt khe nhất của Đức, trình ra hệ thống DRIVE PILOT của mình và nói một câu thay đổi tất cả: “Khi hệ thống này bật, chúng tôi chịu trách nhiệm.”

Đó là khoảnh khắc mọi thứ thay đổi. Đó không còn là một tính năng hỗ trợ, đó là một lời cam kết.

Thành tựu của Mercedes-Benz không chỉ là một nâng cấp công nghệ, nó là một cuộc cách mạng về pháp lý và sự tin cậy. Trong cuộc đua marathon đến với xe tự hành thực thụ, nó giống như câu chuyện ngụ ngôn kinh điển về ‘Rùa và Thỏ’. Hãy cùng XecoV phân tích sâu về ‘chú rùa Đức’ bền bỉ này, và cách họ đã vượt qua những ‘chú thỏ Mỹ’ ồn ào để cán vạch đích quan trọng đầu tiên, một vạch đích được pháp luật công nhận.

2: Giải mã Cấp độ 3 – “Bước ngoặt” của sự ủy thác và trách nhiệm

Để hiểu được tầm vóc của những gì Mercedes-Benz đã làm, trước hết chúng ta phải hiểu rõ sự khác biệt mang tính địa chấn giữa Tự hành Cấp 2 và Cấp 3. Đây không chỉ là một con số, nó là một lằn ranh về trách nhiệm.

Nhìn lại Cấp 2 và “bàn tay trên vô lăng”

Cho đến trước khi DRIVE PILOT ra đời, hệ thống hỗ trợ lái tiên tiến nhất mà bạn có thể mua trên thị trường đều thuộc Cấp độ 2 (Level 2) theo tiêu chuẩn của Hiệp hội Kỹ sư Ô tô (SAE). Những cái tên nổi tiếng nhất bao gồm Tesla Autopilot, Subaru EyeSight, hay GM Super Cruise.

Các hệ thống này rất thông minh. Chúng có thể tự động giữ làn đường, điều chỉnh tốc độ theo xe phía trước, thậm chí tự chuyển làn. Nhưng chúng chỉ là những “người phụ lái” mẫn cán. Nguyên tắc vàng của Cấp 2 là: Người lái luôn phải giám sát hệ thống và chịu trách nhiệm 100% cho sự an toàn của chiếc xe. Dù tay bạn có thể rời vô lăng trong vài giây (với các hệ thống như Super Cruise), mắt bạn vẫn phải luôn nhìn đường và não bạn phải luôn sẵn sàng can thiệp bất cứ lúc nào. Về mặt pháp lý, bạn vẫn là người lái xe.

Cấp 3 (Tự hành có điều kiện): Cuộc cách mạng “mắt rời khỏi đường” (Eyes-off)

Tự hành Cấp độ 3, hay còn gọi là “Tự hành có điều kiện” (Conditional Automation), là một bước nhảy vọt thực sự.

Định nghĩa chi tiết Cấp 3: Trong một số điều kiện nhất định, chiếc xe có khả năng tự đưa ra mọi quyết định và kiểm soát hoàn toàn việc lái xe. Người lái được phép, một cách hợp pháp, rời mắt khỏi con đường và làm những việc khác như đọc email, lướt web, hay thậm chí là xem một bộ phim trên màn hình trung tâm.

Và đây là nội dung cốt lõi, là cuộc cách mạng thực sự: Sự chuyển giao trách nhiệm pháp lý. Khi hệ thống Mercedes-Benz DRIVE PILOT được kích hoạt và đang hoạt động đúng trong phạm vi thiết kế của nó, nếu có tai nạn xảy ra do lỗi của hệ thống, Mercedes-Benz sẽ là người chịu trách nhiệm pháp lý, không phải người lái.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hơn 100 năm của ngành ô tô, một nhà sản xuất dám đứng ra nhận lãnh trách nhiệm thay cho người lái. Họ không chỉ bán một sản phẩm, họ bán một lời cam kết được bảo chứng bằng cả danh tiếng và tài chính của tập đoàn. Đây là một canh bạc khổng lồ vào sự an toàn và độ tin cậy của thuật toán và phần cứng.

“Sân chơi” được định sẵn: Miền Thiết kế Vận hành (Operational Design Domain – ODD)

Làm thế nào Mercedes-Benz có thể đưa ra một lời cam kết táo bạo như vậy? Câu trả lời nằm ở việc họ định nghĩa một “sân chơi” cực kỳ rõ ràng và có phần khắt khe, được gọi là Miền Thiết kế Vận hành (Operational Design Domain – ODD). ODD chính là bản mô tả chi tiết những điều kiện mà DRIVE PILOT được phép hoạt động.

ODD của DRIVE PILOT bao gồm các giới hạn sau:

• Địa điểm: Chỉ hoạt động trên các đoạn đường cao tốc phù hợp, đã được lập bản đồ độ nét cao (HD map) một cách chi tiết.
• Tốc độ: Ban đầu, hệ thống bị giới hạn ở tốc độ dưới 60 km/h (37 mph), một kịch bản lý tưởng cho tình huống kẹt xe nối đuôi nhau (traffic jam). (Lưu ý: Tính đến năm 2024-2025, Mercedes đã được cấp phép nâng tốc độ này lên 95 km/h ở một số thị trường Đức và lên đến 40 mph, tương đương 64 km/h, ở Mỹ).
• Điều kiện thời tiết & Ánh sáng: Chỉ hoạt động trong điều kiện thời tiết tốt, vào ban ngày. Hệ thống sẽ tự vô hiệu hóa nếu trời mưa quá to, có sương mù hoặc vào ban đêm.
• Điều kiện giao thông: Yêu cầu phải có một chiếc xe đi phía trước để hệ thống “bám theo”. Nó cũng sẽ không hoạt động nếu có công trường xây dựng, đường hầm, hoặc các tình huống giao thông bất thường khác.

Việc Mercedes-Benz định nghĩa ODD một cách rõ ràng và chặt chẽ, theo XecoV, không phải là điểm yếu, mà chính là biểu hiện của sự cẩn trọng và trách nhiệm của người Đức. Họ không hứa hẹn viển vông. Họ nói rõ cho người dùng biết hệ thống có thể và không thể làm gì, tránh sự mơ hồ nguy hiểm vốn đã gây ra nhiều tai nạn đáng tiếc cho các hệ thống Cấp 2.

3: Bên trong DRIVE PILOT – Công nghệ đằng sau Lời cam kết

Để có thể “chịu trận” về mặt pháp lý, Mercedes-Benz đã trang bị cho DRIVE PILOT một hệ thống phần cứng và phần mềm với triết lý dự phòng ở mức độ rất cao, gần như tương đương với ngành hàng không.

Dàn khí tài “thừa thãi” một cách có chủ đích (Intentional Redundancy)

DRIVE PILOT sử dụng một bộ cảm biến đa dạng để tạo ra một bức tranh toàn cảnh và đáng tin cậy về môi trường xung quanh, không phụ thuộc vào bất kỳ một loại cảm biến duy nhất nào.

• LiDAR: Đây là yếu tố khác biệt quan trọng nhất so với các hệ thống Cấp 2. Cảm biến LiDAR cung cấp một bản đồ 3D chính xác về môi trường xung quanh, hoạt động tốt trong nhiều điều kiện ánh sáng và là “con mắt” chủ lực để đo khoảng cách.
• Radar: Hệ thống radar tầm xa và đa chế độ giúp “nhìn” xuyên qua các điều kiện thời tiết xấu và đo vận tốc của các phương tiện khác một cách chính xác.
• Camera: Một camera âm thanh nổi (stereo camera) ở phía trước giúp nhận diện làn đường, biển báo, và phân loại các đối tượng.
• Các cảm biến phụ: DRIVE PILOT còn được trang bị micro để thu âm thanh từ môi trường (nhằm nghe tiếng còi của xe cảnh sát, cứu hỏa, cứu thương) và thậm chí cả một cảm biến độ ẩm ở hốc bánh xe để phát hiện mặt đường trơn trượt.

Quan trọng hơn cả là triết lý dự phòng: “Đây là triết lý an toàn hàng không được áp dụng cho ô tô.” Mọi hệ thống cốt lõi đều có một phương án dự phòng:

• Hệ thống lái dự phòng: Nếu hệ thống lái chính gặp sự cố, một hệ thống phụ sẽ kích hoạt.
• Hệ thống phanh dự phòng: Tương tự với hệ thống phanh.
• Hệ thống nguồn điện dự phòng: Một hệ thống pin phụ đảm bảo xe không bao giờ mất kiểm soát do mất nguồn đột ngột.
• Cảm biến dự phòng: Dữ liệu từ các loại cảm biến khác nhau (LiDAR, Radar, Camera) liên tục được đối chiếu chéo. Nếu một cảm biến đưa ra thông tin mâu thuẫn, hệ thống sẽ dựa vào các cảm biến còn lại và yêu cầu người lái nắm quyền kiểm soát.

Bản đồ HD và “Con mắt của Chúa”

DRIVE PILOT không chỉ “nhìn” bằng cảm biến. Nó liên tục đối chiếu những gì nó thấy với một lớp bản đồ kỹ thuật số 3D siêu chính xác. Lớp bản đồ này, được cập nhật liên tục qua kết nối di động, chứa thông tin về hình dạng con đường, độ cong, độ dốc, số làn đường, và vị trí các biển báo. Kết hợp với tín hiệu vệ tinh đa tầng (GPS, Galileo, GLONASS…), hệ thống có thể định vị chiếc xe trên bản đồ với sai số chỉ vài centimet, một sự chính xác mà chỉ GPS đơn thuần không thể đạt được.

Giao diện Người-Máy (HMI): Quá trình “bàn giao” quyền lực an toàn

Trải nghiệm người dùng được thiết kế để cực kỳ rõ ràng và an toàn.

• Kích hoạt: Khi xe đi vào một đoạn đường cao tốc tương thích trong ODD, hệ thống sẽ thông báo sẵn sàng. Người lái chỉ cần nhấn một trong hai nút bấm trên vô lăng để kích hoạt.
• Thông báo: Một khi được kích hoạt, một dải đèn LED màu xanh ngọc (turquoise) – màu sắc được quy định riêng cho tự hành để cảnh sát có thể nhận biết – sẽ sáng lên trên vô lăng. Màn hình trung tâm cũng có thể được sử dụng cho các hoạt động khác.
• Yêu cầu przejęcia lại (Takeover Request): Khi xe sắp ra khỏi ODD (ví dụ: sắp đến lối ra cao tốc, thời tiết xấu đi), hệ thống sẽ đưa ra yêu cầu przejęcia lại quyền kiểm soát trước 10 giây. Yêu cầu này bắt đầu bằng một cảnh báo hình ảnh và âm thanh nhẹ nhàng, sau đó tăng dần cường độ. Nếu sau 10 giây người lái không có phản hồi, chiếc xe sẽ tự động thực hiện một quy trình xử lý an toàn: từ từ giảm tốc độ, bật đèn khẩn cấp (đèn hazard), và dừng lại một cách an toàn ở giữa làn đường, sau đó tự động gọi cấp cứu.

4: Con đường chinh phục pháp lý – “Giấy thông hành” UN-R157

Thành tựu lớn nhất của Mercedes-Benz có lẽ không chỉ nằm ở công nghệ, mà còn ở việc họ đã kiên nhẫn vượt qua các rào cản pháp lý.

Để một hệ thống Cấp 3 có thể được bán ra một cách hợp pháp, nó phải tuân thủ Quy định UN-R157. Đây là bộ quy tắc pháp lý quốc tế đầu tiên trên thế giới, được xây dựng bởi Ủy ban Kinh tế châu Âu của Liên Hợp Quốc (UNECE), đặt ra các yêu cầu kỹ thuật và an toàn nghiêm ngặt cho các hệ thống giữ làn tự động (ALKS) Cấp 3. Nó chính là “bài thi tốt nghiệp” mà mọi hãng xe phải vượt qua.

Vào tháng 12 năm 2021, sau một quá trình làm việc chặt chẽ và cung cấp hàng ngàn trang tài liệu chứng minh, Mercedes-Benz đã thuyết phục được Cơ quan Vận tải Cơ giới Liên bang Đức (KBA) và trở thành hãng xe đầu tiên trên thế giới nhận được chứng nhận này. Tiếp nối thành công đó, họ đã lặp lại quy trình tương tự và được cấp phép hoạt động tại các bang Nevada (tháng 1/2023) và California (tháng 6/2023) của Mỹ, những thị trường cực kỳ quan trọng.

Việc Mercedes-Benz là hãng đầu tiên trên thế giới đạt được chứng nhận UN-R157, theo XecoV, không chỉ là một thành tựu kỹ thuật, mà còn là một thành tựu về xây dựng quy trình an toàn và vận động chính sách. Họ đã không đi đường tắt. Họ đã giúp viết nên cuốn sách luật mà những người khác sau này sẽ phải tuân theo.

5: Tác động, Hạn chế và Tương lai

Tác động đến ngành công nghiệp và người tiêu dùng

• Thiết lập Tiêu chuẩn Vàng: DRIVE PILOT đã đặt ra một tiêu chuẩn mới về an toàn, công nghệ (bắt buộc phải có LiDAR và hệ thống dự phòng) và đặc biệt là trách nhiệm pháp lý cho Tự hành Cấp 3.
• Gây áp lực lên đối thủ: Thành tựu này đã gây áp lực trực tiếp lên các đối thủ, đặc biệt là Tesla, buộc họ phải định nghĩa lại các tuyên bố marketing về “Full Self-Driving” một cách rõ ràng hơn và phải đối mặt với câu hỏi về trách nhiệm.
• Mở đường cho các hệ thống Cấp 3 khác: Sự tiên phong của Mercedes đã mở ra một hành lang pháp lý, giúp các hệ thống Cấp 3 từ các hãng khác như BMW (Personal Pilot) hay Honda (SENSING Elite) dễ dàng hơn trong việc được chứng nhận.

Những hạn chế thực tế và Góc nhìn của XecoV

Chúng ta cũng cần phải nhìn nhận một cách thực tế. ODD hiện tại của DRIVE PILOT còn rất hẹp. Về cơ bản, nó là một “phi công phụ lái trong lúc tắc đường” (Traffic Jam Pilot) cực kỳ xịn sò, giúp bạn thư giãn trong những tình huống mệt mỏi nhất, chứ chưa phải là một “phi công cao tốc” thực thụ có thể tự lái hàng trăm km. Bên cạnh đó, chi phí vẫn là một rào cản lớn, khi DRIVE PILOT chỉ là một tùy chọn đắt tiền trên các dòng xe cao cấp nhất là S-Class và EQS.

Lộ trình tương lai: Từ 60km/h đến tự hành hoàn toàn

Mercedes-Benz không dừng lại ở đó. Họ đã có kế hoạch rõ ràng trong việc mở rộng ODD của DRIVE PILOT, trước hết là tăng tốc độ tối đa được phép lên 130 km/h trên các tuyến Autobahn của Đức và hoạt động được trong nhiều điều kiện thời tiết hơn. Đây là những bước đi tiếp theo trên con đường dài hướng tới Tự hành Cấp 4 và các mẫu xe concept tương lai, nơi trải nghiệm tự lái hoàn toàn sẽ trở nên phổ biến.

6: Giá trị của một Lời hứa được chứng thực

Thành tựu của Mercedes-Benz với DRIVE PILOT là một chiến thắng vang dội cho triết lý kỹ thuật cẩn trọng, lấy an toàn làm trung tâm của người Đức.

Trong câu chuyện ngụ ngôn “Rùa và Thỏ”, chú thỏ Mỹ có thể đã chạy rất nhanh, tạo ra rất nhiều sự chú ý và những lời hứa hẹn táo bạo. Nhưng cuối cùng, chính chú rùa Đức, với những bước đi chậm rãi, bền bỉ và có phương pháp, mới là người đầu tiên chạm đến vạch đích được công nhận một cách hợp pháp.

Trong một thế giới công nghệ đầy rẫy những lời hứa hẹn về ‘Tự lái hoàn toàn’ vào ‘năm sau’, thành tựu của Mercedes-Benz với DRIVE PILOT lại mang một giá trị hoàn toàn khác biệt. Đó không phải là một lời hứa, mà là một cam kết đã được pháp luật chứng thực. Theo XecoV, họ có thể không phải là người đầu tiên mơ về tương lai, nhưng họ là người đầu tiên mang một phần của tương lai đó vào thực tại một cách có trách nhiệm. Và trong cuộc đua marathon đến với sự an toàn tuyệt đối, đó mới là cột mốc thực sự đáng để tôn vinh.